Een andere interessante bron die mijn deelvraag “Waarom heb ik behoefte aan structuur?” kan beantwoorden, is een artikel door filosoof Maarten Coolen in de Volkskrant.
Volgens Coolen, werd vroeger jouw identiteit bepaald door de plaats waar je vandaan kwam, je plaats in de gemeenschap, het werk wat je deed, je geloof, zuil of vakbond. Deze structuren zijn verdwenen. Nu, als je ‘iemand’ wilt zijn, moet je een eigen verhaal hebben over jezelf en dit verhaal moet je helemaal zelf bedenken. Daarnaast moet je deze identiteit voortdurend herzien. De biografie van de maakbare mens is namelijk nooit af, je moet steeds weer opnieuw vertellen wie je bent. Het is de ultieme autonomie: je bent wat je denkt te zijn.
Het bepalen van je eigen levensloop kan een last zijn. Als er geen lot bestaat en je alles helemaal zelf mag bepalen, ligt de druk erg hoog: dan móét je het wel heel goed doen.
Zoals Coolen stelt, is er een groep die zelfs terug wil naar het verleden. Maar dat kan niet omdat de ‘zuilen’ zijn verdwenen, arbeid is flexibeler geworden, daarnaast blijven mensen zelden hun hele leven op één plek wonen. Ze zoeken nieuwe kaders die houvast bieden. (Sahadat, 2019)
Dit artikel deed me denken aan het boek Dus ik ben: een zoektocht naar identiteit van Stine Jensen en Rob Wijnberg. Het lezen van dit artikel en het boek maak voor mij een stuk duidelijker waar mijn behoefte aan structuur vandaan kan komen.
Zo wordt in het boek Dus ik ben: een zoektocht naar identiteit beschreven dat de moderne mens voortdurend keuzes moet maken. Welke studie moet ik volgen? Welke carrière ambieer ik? Waar besteed ik mijn vrije tijd aan? Naar welke politicus of partij gaat mijn stem? En zo kan je nog wel even doorgaan. Keuzes waar mensen aan het begin van de vorige eeuw in veel kleinere maten mee te maken hadden. Zij hadden dan ook nog nooit gehoord van het hedendaagse fenomeen ‘keuzestress’.
Het leven biedt veel meer kansen, maar ook minder houvast. Het aantal bronnen van zingeving waar je uit kunt putten is onbeperkt, het aantal voorbeelden waar je je aan kunt spiegelen schier ontelbaar en het aantal idealen waar je aan kunt voldoen nagenoeg eindeloos. Dat kan als een ultieme vorm van ongebondenheid worden ervaren, maar ook als een onaangenaam grote ruimte.
(Wijnberg & Jensen, 2011, p. 17)
Dit laatste in mijn geval. De wereld wordt relatief gezien kleiner, maar het aantal keuze opties neemt alleen maar toe. In het boek wordt beschreven dat dit patroon van twijfel alleen kan worden doorbroken door daadwerkelijk iets te doen. Wie je bent en dus wat je wilt is wat je doet. Keuzestress is dan ook vaak een vicieuze cirkel: als je niet zeker weet wat je wilt doen, durf je geen keuzes te maken en weet je dus ook nooit wat je wilt! (Wijnberg & Jensen, 2011, pp. 83-84)
Een andere bron die gekoppeld kan worden hieraan is de documentaire Alleen verbonden van VPROTegenlicht. In deze documentaire verbindt filosoof en psychiater Damiaan Denys het neoliberalisme en de dwang om wist te maken aan een eenzaamheidscrisis. Zo vertelt hij over de angst van jongeren omdat ze niet weten wat hun prioriteit in het leven is en daarbij bang zijn om verkeerde keuzes te maken. “We worden soms geterroriseerd door onze hang naar de absolute optimalisatie van de vervulling van ons leven en dat we zo bang zijn om verkeerde beslissingen te maken.” (VPRO Tegenlicht, 2021, 14:07-14:30)
Ook hij benoemt het verschil tussen nu en vroeger. “Vroeger was er niet veel keuze. Het was wat je ouders vertelde, wat de pastoor zei, of de dominee. En dan waren er nog vijf mogelijkheden. Een beperk leven. Nu kan een gemiddeld kind kiezen tussen 2500 mogelijkheden in al die hogescholen en universiteiten. En die kunnen dat gewoon niet. “Hoe moet je als achttienjarige beslissen over de doelstelling van je leven?” Hij zegt dat we ons een enorme vrijheid hebben toegekend. Een vrijheid waar we van genieten maar de verantwoordelijkheid die daarmee gepaard gaat is zo zwaar dat mensen eronder bezwijken. Volgens Denys moet je dan soms gewoon gedwongen worden om dingen te doen. (VPRO Tegenlicht, 2021, 15:00-15:50)
Een andere mooie uitspraak van hem vind ik: “De wereld is zo ruim geworden, dat ik kleiner ben als persoon.” (VPRO Tegenlicht, 2021, 23:20-23:25)
Ik kan me enorm vinden in het feit dat keuzestress iets is wat tegenwoordig alleen maar toeneemt. Zelf ben ik iemand die niet gemakkelijk keuzes maakt, alles moet lang overwogen worden. Soms ben ik echt een eeuwige twijfelaar. Ik denk dat dit te maken kan hebben met mijn perfectionisme, ik wil alles graag goed doen en ben daarbij soms wel eens bang om te falen.